Het smulbos ontleed
Let op: dit wordt een genuanceerd verhaal. En daarvoor, zo zal dit verhaal aantonen, is in Nederland tegenwoordig geen plaats meer.
Om dat te illustreren wil ik de bescheiden mediahype rond het smulbos begin
april 2004 ontleden. Talloze artikelen in de media, veel aandacht op radio en
tv en binnen drie weken tijd bijna 11000 hits op Google. En dat terwijl in
maart de bedenker het woord smulbos nog niet eens kende. Een beetje reclamemaker
zou er jaloers op zijn. En toch was het niet de bedoeling. Wat is er gebeurd?
In den beginne (en dan hebben we het hier over de periode 1880-1980) was de natuur iets dat beschermd moest worden. En dat deden de natuurorganisaties en de overheid dan ook. Ze kochten natuurgebieden aan en beschermden ze. Hek
eromheen en bij voorkeur geen bezoek. En als er dan toch bezoekers werden toegelaten dan voorzichtig. Alleen kijken naar de natuur en overal afblijven.
Natuur voor mensen
Geleidelijk brak het inzicht door dat natuur ook voor mensen betekenis
heeft. En dat je bij de inrichting van gebieden mede rekening houdt met de wensen en natuurbeelden van diverse groepen bezoekers. In de jaren 90 werd deze visie officieel met de nota "Natuur voor mensen, mensen voor natuur" van het Ministerie van LNV. Al hebben veel natuurbeschermers nog steeds moeite met het idee natuur ook voor mensen in te richten.
Er kwamen onderzoeken naar de wensen van diverse groepen bezoekers. Eerst vooral naar autochtone Nederlanders, later ook onderzoeken naar de natuurbeleving van allochtonen. Bij één van de gesprekken met een groepje allochtonen gebeurde het. Een paar allochtonen zeiden dat ze het Nederlandse bos maar saai vonden. En dat ze het leuk zouden vinden als er, net als in hun land van herkomst, notenbomen, bessenstruiken en andere eetbare zaken in het bos zouden staan. Dan zouden er ook meer allochtonen naar het bos komen.
Leuk idee, dachten de onderzoekers. Niet alleen voor de allochtonen maar ook voor de autochtone Nederlanders. En dat is dan gelijk goed voor de integratie. Zo snijdt het mes aan meerdere kanten. Het Geldersch Landschap wilde het project wel steunen in het kader van haar 75-jarig jubileum. Een mooi cadeau voor iedereen, zo dachten zij. Er werd een startbijeenkomst gepland en vervolgens zocht men de publiciteit.
Een mooi cadeau
Op 5 april 2004 verscheen een eerste artikel in de Telegraaf. Het gaf een neutrale beschrijving van het project. Het bos werd gepresenteerd als "Bos om van te smullen". De term smulbos wordt verderop in de tekst wel tweemaal genoemd, maar niet als de officiële naam. Er stond dat het de bedoeling is om allochtonen meer bij de natuur te betrekken, dat het goed is voor de integratie en dat er picknicks komen voor allochtone en autochtone Nederlanders. Leuk idee, niks aan de hand. Maar binnen twee dagen viel half Nederland schuimbekkend over het project heen.
Reactiepatronen
Het volledig inventariseren en analyseren van alle reacties zou de omvang hebben
van een promotie-onderzoek (iemand belangstelling?). Maar een kleine steekproef
maakt al snel een paar patronen zichtbaar.
Er zijn natuurlijk ook genuanceerde reacties, zoals op wervjournaal.nl. En zelfs het commentaar op "De gezonde roker" is een toonbeeld van nuance vergeleken bij het gemiddelde.
Ondertussen zijn de initiatiefnemers behoorlijk geschrokken van alle commotie. Behalve de media-aandacht ontvingen zij geheel in de tijdgeest de (on)nodige hatemail. De startbijeenkomst wordt afgelast, en in een persbericht probeert men het eigen standpunt nog eens voor het voetlicht te brengen. Grotendeels tevergeefs. In het Nederlands
Dagblad gaat directeur Pijl van Het Geldersch Landschap op de commotie in en geeft aan het even niet te weten. Aan de ene kant staat ze volledig achter de doelstelling om meer allochtonen bij de natuur te betrekken, maar de reacties, met name van de Nederlanders stemmen toch tot nadenken.
Andere presentatie?
Het idee en de presentatie van het "Bos om van te smullen" hebben duidelijk tot heel andere interpretaties bij de media en de ontvangers geleid dan de initiatiefnemers dachten. Hebben zij fouten gemaakt bij de presentatie
van het smulbos? Dat wel.
Zo was de zin "In hun eigen land is overal in de natuur iets te eten" te algemeen en niet slim. In de presentatie had meer benadrukt moeten worden dat het idee van allochtonen kwam maar ook voor autochtonen bedoeld is.
Misschien had een andere naam geholpen, het inkorten tot smulbos lag voor de hand. Al is smulbos op zich geen slechte naam. De kop boven het telegraafartikel "Allochtonen krijgen smulbos" hielp ook niet echt. En zo zijn er waarschijnlijk nog wel enkele verbeterpunten. Al is het de vraag hoeveel dat had geholpen.
Het belangrijkste is dat men niet heeft voorzien hoe ontvangers de
boodschap
zouden interpreteren en betekenis zouden geven. De heftigheid van de reacties
was
misschien niet te voorzien, maar de presentatie getuigde wel van enige naïviteit.
De conclusie is dus: nog meer rekening houden met de manier waarop de ontvangers je boodschap kunnen interpreteren.
Niet vrolijk
Maar ondertussen stemmen die interpretatiekaders van het Nederlandse publiek, de opiniemakers, politici en media niet
vrolijk. Het idee dat eten uit een bos onbeschaafd is getuigt van een nogal verwrongen natuuropvatting. Zweden of Finnen bijvoorbeeld zouden daar zeer van opkijken.
Iets doen speciaal voor allochtonen, ook als dat integratie zou bevorderen, is inmiddels blijkbaar een nieuw taboe geworden. Alleen strenge maatregelen tellen blijkbaar nog.
En wat het ergste is: Er is geen bereidheid om nieuwe ideeën eerst eens rustig te bekijken.
Gelijk oordelen. Niet nadenken, of informatie zoeken over achtergronden, over voor- en nadelen. Niet de durf hebben om te zeggen dat je nog geen mening hebt. En zeker niet in de media of de politiek. Dat sommige dingen wat ingewikkelder in elkaar zitten en nuances hebben is jammer. Je moet een mening hebben. En snel. En hoe scherper hoe beter.
Nederland anno 2004. Bah. Ik heb een vieze smaak in mijn mond...
© Otto Cox 2004
Wilt u reageren? Uw reactie
